Geschiedenis van de Kerk

16 september 2021

Geschiedenis

De hervormden maakten, evenals de katholieken, tot 1930 gebruik van de Sint-Willibrorduskerk, die sinds 1806 als simultaankerk dienstdeed. Daartoe was een muur in de kerk aangebracht en beide religies hadden elk hun eigen luidklok. Nadat de hervormden in 1930 de beschikking over een eigen kerkgebouw hadden gekregen, werd de Sint-Willibrorduskerk weer geheel aan de katholieken teruggegeven en enkele jaren later tot basiliek verheven.

De nieuwe hervormde kerk werd ontworpen door A.P. Wisse. Het is een bakstenen zaalkerk in expressionistische stijl, onder hoog zadeldak, met een naastgebouwde slanke toren die gedekt wordt door een zadeldak.

In 2006 fuseerden de hervormde en gereformeerde gemeenten tot de PKN, en kwam de hervormde kerk in gebruik als protestantse kerk.

De kerk bezit een aantal kerkmeubelen uit de simultaankerk, waaronder een rijk gesneden 17e-eeuwse preekstoel, een tekstbord, drietal luchters en 2 doophekken.

Schilden op de luchters in de Protestantse kerk in Hulst

De drie luchters, die in de protestantse kerk van Hulst hangen zijn in 1659 aan de kerk geschonken door bestuurders en belangrijke families uit Hulst en het Hulster Ambacht.
Als erkentelijkheid voor de geldelijke bijdrage worden de gevers gememoreerd met een wapenschildje van de organisatie of familie waartoe zij behoren.

In totaal zijn aan de drie luchters twaalf schildjes bevestigd.

Op de luchter midden achter bevindt zich nog een extra schildje, dat de volgende tekst draagt:
“In 1928 zijn deze 12 wapenschilden opnieuw geschilderd door L.Louwerse Diaken der N.H.Kerk te Hulst en Brig.Cdn. Rijksveldwachter te Sint Jansteen.”

Links voor nr. 1

Rechtsboven en linksonder: drie gouden duiven op blauw vak
Linksboven en rechtsonder: rode griffioen op wit vlak
Het schild is symetrisch in vieren gedeeld
Onderschirft: “de Heer Jans Wits Duiven Kerkmeester en Onoran Burgemeester en tressor van Hulst. Leonora Schot zijn Huisvrouw 1659”
NB: literatuuronderzoek leert ons dat hier een overschilderfout is gemaakt: de naam moet zijn Hans Willem van Duiven.

Hans Willem van Duiven:
schepene te Hulst: 1647,48,49,52,54,56,57,60,61,63,65 (14 x)
schepene te Sint Jansteen: 1656,57 (2x)
burgemeester te Hulst: 1658,59,66,67 (4x)
burgemeester te Sint Jansteen 1662,63
controleur (1646-1659) eb ontvanger (1659-1667) van de convooiren en licenten
thesaurier te Hulst: 1656-1667

gedoopt te ’s Heerenberg (bij Doetichem) 3-9-1621 zoon van Johan, ontvanger van de contributies van Sophia van Dort Asuerusdr.
ondertr.1: Hulst 17-8-1647 met Catharina Steffanus, van Soest, begr. Hulst 23-6-1654
ondertr.2: Vlissingen met Batharin Schot van Vlissingen, begr. Hulst 13-2-1660
ondertr.3: Rotterdam 6-5-1661 (tr.te Hulst 7-7-1661) met Maria de With, begr. Hulst 28-1-1680. Zij was een dochter van de beroemde zeeheld Witte de With en zijn tweede vrouw Hildegonda van Goch. Haar zuster Adriana was getrouwd met mr.Julius Jacobus van Aitzema (ook schepene en burgemeester van Hulst).
Hans Willem van Duiven is overleden te Rotterdam op 22-11-1667 en begraven te Hulst op 28-11-1667.

Zijn kinderen:
Uit de drie huwelijken waren er negen kinderen, waarvan er vier jong zijn overleden. De anderen zijn:
uit 2: Boudewijn ged.te Hulst 27-7-1657
Agnita ged. te Hulst 28-6-1658
uit 3: Witte ged.te Hulst 12-12-1663
Hillegonda ged.te Hulst 30-7-1666
Johanna Wilhemina ged te Hulst 13-7-1668

Van Duiven heeft voor het verkrijgen van een ambt in Hulst gebruik gemaakt van een kruiwagen.
Allereerst vroeg hij op 15 december 1645, als dienaar van de heer van Dort, heer van Mont St, Aldegonde (het Staten Generaal lid)om het controleurschap van de convooien en licenten te Hulst.
Vervolgens vroeg hij op 9 april 1646, opnieuw als dienaar van de heer van Dort, de Staten Generaal om een “favorabel” ambt. Datzelfde zou hij worden aangesteld in het “contrarolleurschap” van de convooien en licenten.
Van van Duiven en zijn derde vrouw bestaan twee aparte portretten die zich in de particuliere collectie Radermacher-Schorere te Leiden bevinden.

Het wapen:
In zilver een gouden dwarsbalk tussen drie blauwe duiven (bronnen: wapenheraut 1916, 265; resoluties Staten Generaal 1645-1646)
In 1565 werden Axel en Axeler Ambacht bestuurlijk bij elkaar gevoegd. Enkele commissarissen van de Hulster Magistraat -Ripperda, Stavenisse en Grovestins- wilden dit ook in Hulst doorvoeren en stelden een vergadering voor tussen Hulst en het Ambacht.
16 Augustus 1659 benoemt de Magistraat baljuw Van Matenesse, burgemeester Van Duiven, schepen Clerck en griffier Hoiel als afgevaardigden van Hulst. Het college van het Hulster Ambacht was minder enthousiast en distancieert zich hiervan. Zij schrijft solliciteur Adriaan van Adrichem aan met de vraag of het voorstel tot samenvoeging uit Den Haag kwam.

Van Duiven ligt begraven in de basiliek:
Grafschrift:
Sepulture Johannes Willem van Duyven Borgemeester, ontfanger van de convoy en licenten mitsgaders tresorier dezer stadt Hulst sterft den 22 November 1667 ende juffr Maria de With sijn tegenwoordige huysvr… jufr Katharina Seefanus syn eerste huysvrou hyer begraven 1654 den 20 Juny Juff Leonora Schot syn tweede huysvrou hyr begraven den 6 fevr 1660

Links voor nr. 2

Schild vertikaal in tweeen gedeeld.
Rechter gedeelte: twee gekruiste zwarte sleutels in een wit vlak
Linker gedeelte: staande rode leeuw
Onderschrift:
Willem Clerck schepen en……… van senatten Kerkmeester tot Hulst en Aletta van Harn zijn wederpaer.

Willem de Clerck
Schepene te Hulst 1649,51,55,56,57,58,59,60,61,62,63 (11x)
Burgemeester te Sint Jansteen 1660,61 (2x)
Servitiemeester (generaliteitsambtenaar die zich bezig hield met de huisvesting van militairen) 1657-1664
Geboren te Rhenen ca 1600 zoon van Cornelis (overleden voor 1619) en Aeltken Wouters de Kemp
Tr. te Rhenen 15-4-1638 met Aletta van Harn, dochter van Alard en Elisabeth de Bruyn, begraven in Hulst 3-6-1664

kinderen:
1. Aletta (trouwde met N.Kamerlingh)
2. Dorothea (trouwde met Gerard van Swol, burgemeester)
3. Elisabeth
4. Driekje (gedoopt te Rhenen 5-11-1648)
5. Maria (gedoopt te Hulst 7-5-1651)
6. Mechteld (gedoopt te Hulst 4-5-1653 trouwde met majoor Schriek)
7. Cornelis (gedoopt te Hulst 2-4-1656)

Links voor nr. 3

Schild diagonale balk van rechtsboven naar linksonder.
In de rode balk drie gouden sterren.
Geheel in een blauw-groen vlak.
Onderschrift: Adriaan van Matenis Baljauw en Schout van Hulst Kerkmeester

Adriaan van Matenesse
Baljuw van Hulst 1645-1663
Op 9 november werd hij benoemd tot “baillu ende Schoutet” door de Staten Generaal.
Ze gingen daarmee voorbij aan het feit dat dit twee aparte ambten waren en ook dat het schout-ambt een erfelijke leen was.
Een paar weken later werden de Staten hierop aangesproken door de katholieke Magistraat van Hulst, die na de reductie nog een half jaar aanbleef.
De Staten blijven echter bij haar beslissing zoals blijkt uit haar resolutie van 25 juni 1646.
Na het instellen van een protestantse Magistraat ontstonden er opnieuw problemen nu tussen Adriaan van Matenesse en Jan Hoiel, de griffier, over het houden van de civiele rol (de ferie).
De bevoegdheid van de Schout, maar na de reductie had de griffier de rol en de bijbehorende stukken onder zijn hoede genomen.
Adriaan was bij zijn benoeming al Baljuw van Philippine en het Sas van Gent.
Hij was afkomstig uit Utrecht en was daar “ebbenwerker (meubelmaker)

De dochter van Adriaan Maria was getrouwd met Pieter van Woestinghove (schepene van Hulst 1649,50,51).
Zij werd ervan beschuldigd haar man in 1658 met arsenicum te hebben vergiftigd.
De Magistraat van Hulst veroordeelde haar, maar zij ging in beroep bij de Raad van Vlaanderen in Middelburg en vervolgens bij de Staten Generaal, als hoogste rechtsorgaan.
Deze zaak lokte een discussie uit rond de rechterlijke bevoegdheden van de Raad van Vlaanderen

Links voor nr. 4

Schild met drie witte of zilverkleurige zuilen in een rood vlak,
Onderschrift: Hendrik van Zuijlen med.doc. Schepen van Hulst Kerkmeester 1659

Hendrik van Zuijlen
schepen van Hulst 1654,55,56,57,58,59,60,61,64,65,78,83,86,87,90 (15x)
Schepen Hulster Ambacht 1676,84,85,88 (4x)
Burgemeester van Hulst 1662,63,79,80 (4x)
Burgemeester Hulster Ambacht 1681,82 (2x)
Beroep: stadsdokter van Hulst
Gedoopt te Utrecht 7-3-1630. zoon van Gijsbert en Grietgen van Suijlen
Hij werd aan de universiteit van Utrecht ingeschreven in 1647 als medicijnenstudent, samen met zijn broer Johan, die voor een rechtenstudie koos.
Op 11 mei 1652 promoveerden beiden.
Hij trouwt op 8 mei 1660 met Barbara Drabbe, gedoopt te Bergen op Zoom 19-3-1631 dochter van Jacob Drabbe en Tanneke Bollaert Cornelisdr.
Haar zusters Cornelia en Digna waren getrouwd met resp. de schepenen Gerard Snel en Jacob de Vriese II.
Begraven te Hulst 31-7-1690.

Kinderen:
Gijsbertus Filippus ged. Hulst 22-7-1661 tr Hulst 16-1-1699 Anna Meerman van Delft begr.Hulst 28-12-1699 hij was schepene van Hulst in 1684,85,91,92 en van Hulster Ambacht 1689,90:
Jacobus ged. Hulst 2-12-1663:
Jacop ged. Hulst 10-7-1665

Van Zuijlen liet zich in 1653 door gouverneur Van Hardenbroek bij de Magistraat van het Hulster Ambacht als dokter aanbevelen.
Hij kwam ook naar Hulst, maar niet voor lang, want datzelfde jaar werd Johan van Stapele tot dokter van Hulst en Hulster Ambacht benoemd.
Het jaar daarop op 26 november 1654 zou van Zuijlen alsnog door de Magistraat van het Hulster Ambacht tot dokter worden benoemd op pensioen van 72,– gulden per jaar.
In mei 1666 keerde hij naar Utrecht terug, Vandaaruit beval hij nog een kundig vroedvrouw uit die stad aan bij de magistraten van Hulst en Hulster Ambacht.
In zijn geboortestad was hij Raad en Schepen (1670). In 1674 moest hij als gevolg van de algehele wetsverzetting door Willem III de stadsregering verlaten en keerde hij terug naar Hulst.
Het burgerschap van Utrecht van hem en zijn kinderen liet hij echter wel continueren.

Midden achter nr. 1

Twee schilden, linker schild gekroond met helm waarop duif zit.
Bovenste deel twee duiven, wit, donkerrode vleugels op een roodbruine achtergrond.
Een goudkleurig horizontale balk scheidt de beide delen.
Onderste deel een duif in dezelfde kleurstelling
Rechter schild witte achtergrond, zwart anker, waarvan de stok overgaat in een 4, aan de rechterkant van de stok de letter S, links de letter B, vast aan de stok.

Hans Willem van Duiven

zie ook het schild met wapen van Van Duiven links voor

schepene te Hulst: 1647,48,49,52,54,56,57,60,61,63,65 (14 x)
schepene te Sint Jansteen: 1656,57 (2x)
burgemeester te Hulst: 1658,59,66,67 (4x)
burgemeester te Sint Jansteen 1662,63
controleur (1646-1659) eb ontvanger (1659-1667) van de convooiren en licenten
thesaurier te Hulst: 1656-1667

Hans Willem van Duiven is overleden te Rotterdam op 22-11-1667 en begraven te Hulst op 28-11-1667.

Midden achter nr. 2

Schild getooid met helm en daarop een vogel (duif?) met gespreide vleugels.
Goudkleurig schild, horizontaal in twee vlakken verdeeld door een rode balk, bovenste deel een wit zwarte duif (kijkt naar rechts) in het onderste vlak twee witte bollen (niet helemaal rond)

Midden achter nr. 3

Twee wapens op een schildje.

Linker wapen:
gekroond met helm waarop een rode puntmuts met witte en rode pluim.
Schild is in vier kwartieren verdeeld: rechtsboven en linksonder een zwarte adelaar zoals in Oostenrijk op gouden ondergrond
Linksboven en rechtsonder een witte ondergrond met daarin een rode cirkel

Rechter wapen:
gekroond met helm met daarop een witte vleugel.
Achtergrond van het schild is lichtblauw.
Twee delen. Onderste deel een gouden lelie.
Bovenste deel verdeeld in twee gelijke delen linker bovendeel gouden St.Jacobsschelp, rechterbovendeel heeft aan de onderkant een horizontale witte balk met daarboven in het blauw 3 goudkleurige roerdompnagels vertikaal naast elkaar en een zilveren kwartiervoet.
Helmteken en roerdompnagels tussen een rood zilveren vlucht.
Dekkleden zilver, rood en blauw.
NB. Op de kroonluchter is het rechter bovenkwartier met daarin de gouden roerdompnagels niet blauw maar rood geschilderd volgens registratie bij het CBG.

Drabbe
Waarschijnlijk is dit het wapen dat refereert aan Digna Drabbe, zij was de echtgenote van Jacob de Vriese II schepen van Hulst in 1659.
Digna was gedoopt in Bergen op Zoom op 20-12-1628 als dochter van Jacob Drabbe (1580-1647), burgemeester van Bergen op Zoom en Tanneken Bollaert, ze trouwt met Jacob te Bergen op Zoom op 14-7-1654 en overleedt te Hulst 22-9-1679 (begr.28-9-1679)

(bron: 1: CBG AA.Vorstaman van Oyen Stam en wapenboek van aanzienlijke Nederlandsche Familien en genealogische en heraldische aantekeningen pl.5.
2: CBG Nederlands Patriciaat 7e jaargang 1916 bl.152)

Digna ligt begraven in de basiliek in Hulst, grafzerk kooromgang nr 98 (bl v.Treslong nr.35). Haar wapenschild is zeer duidelijk afgebeeld op de steen.

Midden achter nr. 4

Schild getooid met zilveren helm, bovenop de helm een soort vijfpotige rode letter M met twee grote vleugels aan de helm.
Schild is in vieren gedeeld, rechtsboven en linksonder een witte ondergrond met daarin de afbeelding van een blauw wapenschild, getooid met dezelfde rode letter M.
linksboven en rechtsonder is verdeeld halverwege door een horizontale zwarte balk met boven de balk twee rode figuren op een bruine ondergrond, onder de balk het blauw schild met de rode M vormige structuur erboven, het zijn vier benen en geen vijf zoals op het schild in de kerk is geschilderd
Familiewapen in zilver een rode barensteel (soms met vier en soms met vijf hangers) boven in het schild geplaatst een effen blauw hartschild

(bron: Nederlandse leeuw 1937 325-326; jaarboek CBG 21 1967 77-79)

Midden achter nr. 5

In totaal zijn aan de drie luchters twaalf schildjes bevestigd.

Rechts voor nr. 1

Het wapen van de stad Hulst

Rechts voor nr. 2

twee wapens op 1 schild

linker wapen
Twee vlakken , bovenste vlak twee gouden zespuntige sterren, er tussenin een gouden lelie, geheel op een lichblauwe achtergrond.
Onderste helft drie klimmende rode leeuwen in wit vlak. Schild getooid met helm met twee vleugels.

Jacob de Vriese II
De vader van Jacob II, Jacob I heeft verschillende functies in Hulst bekleed.
Hij is overleden in 1651 dus ruim voor het jaar waarin de kroonluchters aangeschaft werden.
Zijn vrouw Emerentia van Lansberghe was de dochter van dr.Daniel van Lansberghe (1558-1603), die stadsdokter en schepen was in Hulst in de staatse periode 1591-1596.
De moeder van Emerentia was Cornelia Keyser.

We weten hoe het wapen van Jacob I eruit zag:
In zilver drie getongde en geklauwde klimmende leeuwen (2 en 1) van sabel met blauw schildhoofd, beladen met een zilveren lelie en twee zespuntige sterren naast elkaar, de lelie in het midden.
(Nederlands Patriciaat 9 (1918) 366-389; Brand, Geschiedenis van Hulst 276; Wapenheraut XXII 1918; De Nederlandsche Leeuw 1989, 259).

Jacob I was burgemeester van Hulst in 1646, 47, 48
Ontvanger van kerkelijke goederen 1646-49

Jacob II de Vriese:
Schepen Hulster ambacht 1650-56,66,69,71,72,74 (7x)
Schepen Hulst 1657,58,59,60,61,62,63,64 (8x)
Burgemeester Hulster ambacht 1677,78
Griffier Hulst 1666-1676
Ontvanger verpondingen 1666-1679
Poorters eed: 11-10-1653
beroep: notaris en procureur
geboren te Tholen, zoon van Jacob de Vriese en Emerentia van Lansberghe.
Trouwt te Bergen op Zoom 14-7-1654 met Digna Drabbe ged. te Bergen op Zoom 20-12-1628 ovl. te Hulst 17-11-1678 zij was de dochter van Jacob Drabbe, burgemeester van Bergen op Zoom, en Tanneke Bollaert overleden te Hulst 22-9-1679 begraven te Hulst 28-9-1679 in de basiliek te Hulst in de kooromgang.
Tekst grafsteen: Sepulture van D’Heer Iacob de Vriese in syn leven ontfangher van ’s landts verpondinge griffier deser stadt Hulst ende Borgemeester van Hulsterambacht & overleden den 27 en september 1679 ende van juffrouw Digna Drabbe sun Ed.Huysvrouw overleden den 16 en November 1678 ende van synen soon D’Heer en Mr.Iacob de Vriese in syn leven griffier des stadt Hulst en ontfangher van Hulsterambacht & overleden des 14 Iannuary 1693

rechter wapen
Turquoise ondergrond, bovenaan witte zeis met zwarte steel 3 rode bloemen met witte kern, van boven de steel en twee onder de steel van de zeis

Rechts voor nr. 3

Twee wapens op 1 schild
linker wapen:

Twee vlakken, gescheiden door een horizontale blauwe balk. Het bovenste vlak rood met een onduidelijke afbeelding. Het onderste vlak wit met drie paarse vlegels?
Onderschrift Burgemeester en schepenen van Hulst.

rechter wapen:

Op blauwe achtergrond: bovenlichaam van mens boven op toren met poortdoorgang, beide in wit geschilderd. Poortopening zwart
Onderschrift: Baljuw en schepenen van Hulsterambacht

Pierre de Beaufort
De zoon Benjamin was in 1659 schepen in Hulst, terwijl ook senior daar gefunctioneerd had.
schepen Hulst 1647,48,49
schepen Hulsterambacht 1650,51,52,53,54,58,59,60
burgemeester Hulsterambacht 1655,56,57
commissaris van monstering 1645-1648.
Pierre was geboren in Noord Frankrijk (Sedan) 15-1-1595 en is overleden te Hulst 1-6-1661 en was dus in leven toen de luchters aangeboden werden.
In ieder geval wordt het familiewapen als volgt beschreven:
In blauw een zilveren burcht met zwarte voegen en vijf tinnen gekanteeld, geopend van blauw, de burcht getopt met een tot de knieen uitkomende aanziende gestelde gouden vrouw, het haar golvend op de schouder neervallend, de linkerhand op de heup en in de rechterhand een ovale zilveren spiegel in gouyden lijst houdend.
Wapenspreuk: “la virtu est un beau fort” (deugd is een schone zaak)

(Nederlands Patriciaat 12 (1921/22)10-11; 49(1963)47-48 NNBW VI 85 E.P.de Booy, inventaris van het archief van de familie De Beaufort (Utrecht 1985))

Benjamin de Beaufort
Schepen van Hulst 1652,53,54,55,56,57,58,59,60,61,62,63,66,67,68,69,76,79,80,85,86,88 (22x)
Burgemeester van Hulst 1664,65,70,71,77,78,81,82,(9x)
schepen Hulsterambacht 1675,83,84,87
Burgemeester Hulsterambacht 1673,1674
Benjamin was dus achterelkaar 36 jaar in functie
commissaris van monstering 1667-1690
commissaris van vivres en ammunitie 1648-1690
ontvanger van convooien en licenten
Benjamin was geboren te Den Haag 6-6-1625 zoon van Pierre en Anna Colve.
Hij trouwt in den Haag 6-4-1659 met Maria Stavenisse, overleden te Hulst 30-6-1692 dochter van Jan, baluw van Dreischor, Zonnemaire en Noordgouwe en Magdalena de Witte (1594-1650) Overleden te Hulst 25-1-1697

Rechts voor nr. 4

Schild in vieren gedeeld.
Rechtsboven en linksonder kwadrant lichtblauwe ondergrond met daarin een witte vogelkop.
Linksboven en rechtsonderkwadrant turquoise achtergrond met daarin drie witte zeisen met zwarte stelen

Onderschrift: Jean Hotel Griffier en Kerkmeester Hulst
litt.: Jan Hoiel, griffier

Jan Hoiel
Schepen Hulsterambacht 1646
Griffier Hulst 1645-1666
Thesaurier Hulst 1646-1647
Trouwt te Hulst 14-8-1652 met Theodora de Wildt geb. Utrecht 23-11-1631
overleden te Hulst 21-8-1666
Hij werd waarschijnlijk te Frankrijk (Abbeville?) geboren, vanwaar hij naar Vlissingen emigreerde.
De voornamen Jan en Jean worden beiden gebruikt.
Een broer van hem was Abraham, schepene van het landrecht te Vlissingen.
Deze was getrouwd met Johanna Jaspers Schot.
Hij werd te Vlissingen op 2 januari 1969 begraven (bron: CBG dossier Hoiel Van Zeeuws Stam nr.69 110)

Links-Kerkhistorie